Τα αποτελέσματα μίας έρευνας με υποκείμενα, σχεδόν, 700 χιλιάδες χρήστες του Facebook οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτή εν αγνοία τους, δημοσιεύθηκαν πρόσφατα. Το γεγονός ότι αντικείμενό της ήταν τα συναισθήματα των μελών του κοινωνικού δικτύου, χωρίς αυτά να το γνωρίζουν, προκάλεσε αντιδράσεις. Γιατί μας εξέπληξε, όμως, η είδηση;Γενικότερα, οι άνθρωποι αισθάνονται. Το γιατί επιχείρησαν να το απαντήσουν πολλοί, ειδικοί και μη, ο καθένας από τη σκοπιά του. Μάλλον, ο λόγος είναι ένας συνδυασμός των διαφορετικών θεωριών. Το βέβαιο είναι ότι αυτή η ικανότητα να βιώνουμε συναισθήματα, κατά κάποιον τρόπο, μας ορίζει.
Μπορεί κανείς να φανταστεί ζωή χωρίς συναισθήματα; Χωρίς τη χαρά, τον αβάσταχτο πόνο, τον μεγάλο ενθουσιασμό, τη λύπη; Δύσκολο. Ομοίως, μπορεί κανείς να φανταστεί τη ζωή χωρίς να μοιράζεται τα συναισθήματά του; Αδιανόητο. Ναι, υπάρχουν στιγμές που θέλουμε να μείνουμε μόνοι, π.χ. εμείς και η θλίψη, αλλά, τελικά, πάντα καταλήγουμε να τη μοιραζόμαστε με κάποιον.
Στο κάτω κάτω, μέσω των συναισθημάτων επικοινωνούμε. “Σε νιώθω” δεν λέμε; Δεν είναι τυχαίο. Το συναίσθημα είναι μία ειλικρινής προσπάθεια να έρθουμε σε επαφή με τους γύρω μας, και τον εαυτό μας. Είναι μία αλήθεια. Μπορούμε να προσποιηθούμε ότι νιώθουμε κάτι διαφορετικό από ό,τι αισθανόμαστε. Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε να νιώσουμε κάτι διαφορετικό.
Το Facebook "παίζει" με το News Feed των χρηστών του
Βέβαια, δεν μπορούμε και να ξέρουμε αν το ερέθισμα που μας προκάλεσε ένα συναίσθημα είναι αληθινό. Και όταν μαθαίνουμε ότι αισθανθήκαμε, πιστεύοντας ένα ψέμα ή μία κατάσταση που ήταν ψεύτικη, θυμώνουμε. Ο θυμός κι αν είναι μία αλήθεια. Ο θυμός και αν είναι ένα συναίσθημα που μας πλημμυρίζει.
Λέμε, επίσης, “με τα συναισθήματα δεν παίζουμε”. Στο Facebook δεν πρέπει να έχουν ακούσει τη φράση. Μια χαρά έπαιξαν με τα συναισθήματα των χρηστών τους, και μάλιστα στα κρυφά: για μία εβδομάδα έλεγχαν πόσο θετικά ή αρνητικά πράγματα θα διάβαζαν 700 χιλιάδες χρήστες τους, μοντάροντας το news feed τους, για να αξιολογήσουν τις αντιδράσεις τους.
Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (ΗΠΑ). Το συμπέρασμα δεν ήταν μη αναμενόμενο: Όσοι διάβαζαν posts με πιο αρνητική αύρα, βρέθηκε ότι χρησιμοποιούσαν λιγότερες θετικές λέξεις στις ανανεώσεις των status τους, και το αντίστροφο. Το ίντερνετ, όμως, πήρε φωτιά.
“Είναι ανεπίτρεπτο ότι το έκαναν εν αγνοία μας και χωρίς τη συγκατάθεσή μας”. “Χειραγώγησαν τα συναισθήματά μας”. “Είναι ανήθικοι”. Τα συνηθέστερα παράπονα. Και λογικά, με βάση όλα τα παραπάνω. “Εφτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, επί μία εβδομάδα, αντίκριζαν έναν κόσμο είτε υπέροχο είτε σκοτεινό”, γράφει ο James Grimmelman, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Maryland.
Έκαναν ό,τι κάνουν οι περισσότεροι κερδοσκοπικοί οργανισμοί
Η θέση του Facebook είναι ότι “η έρευνα έγινε για να βελτιωθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες του, και για να γίνει το περιεχόμενο που βλέπουν οι χρήστες πιο σχετικό και να προκαλεί τη συμμετοχή τους όσο γίνεται περισσότερο. Ένα μεγάλο μέρος αυτού έχει να κάνει με την κατανόηση του τρόπου που ο κόσμος αντιδρά σε διαφορετικό περιεχόμενο.”.
Δεν λέει ψέματα. Για την ακρίβεια, το Facebook είναι πιο ειλικρινές από τις, τουλάχιστον, 1500 top ιστοσελίδες που διεξάγουν παρόμοιες μελέτες, σε κάθε δεδομένη στιγμή, όπως αναφέρει το Technology Review, υπό την έννοια ότι δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα της δικής του. Επιπλέον, όποιος έχει λογαριασμό στο Facebook, έχει εκ των προτέρων συμφωνήσει με την πρακτική.
Το Facebook ξεκαθαρίζει ότι χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που του παρέχουν οι χρήστες του και για έρευνες
Το Facebook ξεκαθαρίζει ότι χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που του παρέχουν οι χρήστες του και για έρευνες
Ήταν παράνομο; Όχι**. Ήταν μία έρευνα επιχείρησης που προσπαθεί να βελτιώσει το προϊόν της και να αυξήσει τα κέρδη της. Ανήθικο; Πιθανότατα. Όμως, περισσότερο θα έπρεπε όσοι αντιδράσαμε στην είδηση ότι τα συναισθήματά μας μπορεί να χειραγωγήθηκαν, για μία εβδομάδα, κάποια στιγμή το 2012, να αναρωτηθούμε αν η αντίδρασή μας επικεντρώνεται στη σωστή πτυχή του θέματος.
Τι είναι πιο ανησυχητικό; Ότι οι εταιρείες χειραγωγούν όχι μόνο τα συναισθήματα, αλλά και τις επιλογές μας, κατ' εξακολούθηση, ή ότι αντιδρούμε μόνο όταν μας λένε ότι το κάνουν; Είναι κάποιος εκεί έξω που δεν γνωρίζει ότι απώτερος στόχος κάθε κερδοσκοπικού οργανισμού είναι να μεγιστοποιεί το κέρδος του;
Τι είναι πιο ανησυχητικό; Ότι το Facebook έλεγξε πώς ο κόσμος αντιδρά στις διαφορετικές αναρτήσεις που βλέπει στις σελίδες του ή ότι μέσα από αυτή τη μελέτη αποδείχθηκε πως έχουμε φτάσει στο σημείο να διαμορφώνεται ο συναισθηματικός μας κόσμος από τα όσα αναρτώνται στα κοινωνικά δίκτυα;
Οι περισσότεροι που εξοργιστήκαμε στην ανάγνωση της είδησης για τη μελέτη, πιθανότατα, τη μοιραστήκαμε μέσω Facebook. Εκφράσαμε την οργή μας με ένα status. Πόσοι την επόμενη μέρα είπαν “δεν το ανέχομαι, κλείνω τον λογαριασμό μου”; Ελάχιστοι, αν όχι κανείς. Πόσοι θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν το εν λόγω social medium; Μάλλον, η μεγάλη πλειοψηφία.
Αν πέσαμε από τα σύννεφα επειδή το Facebook “χειραγωγεί τα συναισθήματά μας”, μας έχω κακά νέα: δεν είναι το μοναδικό που το κάνει – για την ακρίβεια, ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν το κάνουν. Διαφήμιση, τοποθέτηση προϊόντων, ταινίες, τηλεόραση, ίντερνετ, όλα έχουν στόχο να μας δελεάσουν ώστε να κάνουμε αυτό που θα τους αποφέρει κέρδος, κυριολεκτικά ή μεταφορικά.
Οι δύο επιλογές
Έτσι λειτουργεί ο κόσμος. Οι επιλογές μας είναι δύο. Συνεχίζουμε να ζούμε όπως το κάνουμε και “εξοργιζόμαστε” περιστασιακά με τέτοιες ειδήσεις. 'Η αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και δρούμε ανάλογα. Μαθαίνοντας να φιλτράρουμε τον καταιγισμό πληροφοριών που θέλουν να μας οδηγήσουν, σαν μαριονέτες, όπου θέλει ο εκάστοτε διαφημιστής, επιχειρηματίας, πολιτικός.
Τα συναισθήματα εκφράζονται, πλέον, μέσω κοινωνικών δικτύων.
Σημαντικότερα, επιλέγουμε να ζούμε λίγο περισσότερο εκεί έξω, στον κόσμο, παρά εδώ μέσα, στο ίντερνετ, στην TV, στους υπολογιστές, στα κινητά μας. Αισθανόμαστε βλέποντας το χαμόγελο ή τα δάκρυα ενός δικού μας, ακούγοντας την καλημέρα του γείτονα, χαζεύοντας το παιχνίδι ενός παιδιού. Όχι τις πειραγμένες φωτογραφίες, τα status και τα check in σε μία οθόνη.
Θεόδουλος Γεωργιάδης
pathfinder