Δημοσιονομικό σύμφωνο, "sixpack", "twopack", ευρωπαϊκό εξάμηνο: οι εκφράσεις αυτές σηματοδοτούν το πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής και τους περιορισμούς που επέβαλαν στον εαυτό τους οι χθεσινές κυβερνήσεις, και αναγκάζονται να τους εφαρμόζουν οι σημερινές. Η πραγματικότητα αυτή θέτει δύο ζητήματα, ένα πολιτικό και ένα οικονομικό.Το πρώτο ζήτημα, γράφει στη Ρεπούμπλικα ο Γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πολ Φιτουσί, αφορά την παράδοξη δημοκρατία που ισχύει στις χώρες της ευρωζώνης, οι πολίτες της οποίας έχουν δικαίωμα να αλλάζουν κυβέρνηση, όχι όμως και πολιτική.
Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια δημοκρατία στην όψη, αλλά όχι και στην ουσία. Και από την παρατήρηση αυτή γεννάται το οικονομικό ζήτημα. Αν η πολιτική που ακολουθείται με βάση τις συνθήκες είχε κριθεί επιτυχημένη σε ό,τι αφορά την απασχόληση και τις συνθήκες διαβίωσης, θα ήταν λογικό οι κυβερνήσεις να συνεχίσουν να ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. Αν όμως διαπιστωνόταν ότι οδηγεί την ευρωπαϊκή οικονομία στο χείλος της αβύσσου, θα επιβαλλόταν τουλάχιστον ένας προβληματισμός.
Μπορεί να υποστηρίξει βέβαια κάποιος ότι η πολιτική αυτή δεν έχει στόχο την ευημερία των πληθυσμών, αλλά τη μείωση του χρέους. Και εδώ όμως τα αποτελέσματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Όχι μόνο ο πληθωρισμός παραμένει κάτω από τον στόχο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά ο αποπληθωρισμός που πλήττει ήδη ορισμένες χώρες απειλεί πλέον την ευρωζώνη στο σύνολό της.
Οι κυβερνήσεις που καταλαβαίνουν από αριθμητική (αντιλαμβάνονται δηλαδή τη σχέση ανάμεσα στο δημόσιο χρέος, την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό) ζητούν να διακοπεί αυτός ο φαύλος κύκλος. Αμέσως όμως ανακαλούνται στην τάξη.
Πώς εξηγείται αυτή η εμμονή των ευρωπαϊκών θεσμών; Η κατάσταση, λέει ο Φιτουσί, είναι σχεδόν μεταφυσική: «Οι προσπάθειές σας δεν είναι ακόμη αρκετές για την επίτευξη των αναγκαίων αποτελεσμάτων. Συνεχίστε, και θα ανταμειφθείτε». Δεν υπάρχει όμως καμιά θεωρία, ούτε κάποια εμπειρική απόδειξη, που να δείχνει ότι από τη λιτότητα μπορεί να προκύψει ένα καλύτερο μέλλον.
Η Ευρώπη πάσχει από το δόγμα που η ίδια έχει εγγράψει στις συνθήκες της, στο όνομα του οποίου κυνηγά με κάθε κόστος - τόσο οικονομικό όσο και κοινωνικό - το δισκοπότηρο του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν κανένα περιθώριο ελιγμών και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να εφαρμόζουν μια πολιτική βραχυπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας, κυρίως μέσω της συμπίεσης του μισθολογικού κόστους.
Όταν όμως μια χώρα αυξάνει την ανταγωνιστικότητά της, κάποιες άλλες βλέπουν τη δική τους να μειώνεται. Υπάρχει μια άλλη στρατηγική, λιγότερο επικίνδυνη, αφού δεν μπορεί να οδηγήσει στον αποπληθωρισμό. Ένας άλλος τρόπος να μειωθεί το κόστος εργασίας και να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα, όχι μέσω της μείωσης των μισθών, αλλά μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας. Το εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι οι επενδύσεις, είτε ιδιωτικές είτε δημόσιες. Αλλά αυτή τη στρατηγική δεν μπορούν να την ακολουθήσουν οι χώρες της ευρωζώνης λόγω δημοσιονομικών περιορισμών.
Η πιο ανησυχητική πλευρά της πολιτικής που ακολουθεί η Ευρώπη είναι οι κοινωνικές της επιπτώσεις. Οι επιδοτήσεις μειώνονται ακριβώς τη στιγμή που η κοινωνία έχει μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, που σχεδιάστηκε σε μια περίοδο πλήρους απασχόλησης, διαλύεται σταδιακά τη στιγμή που οι πληθυσμοί το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Με άλλα λόγια: όταν υπάρχει δουλειά για όλους υποσχόμαστε επιδόματα στους ανέργους, για να τα μειώσουμε στη συνέχεια, με πρόσχημα την καλή δημοσιονομική διαχείριση, όταν η ανεργία αυξάνεται.
Το πιο τίμιο θα ήταν να αναγνωρίσουμε ότι η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική είναι εύθραυστη λόγω των διαστροφών που χαρακτηρίζουν τη δομή της. Και η μεγαλύτερη από αυτές τις διαστροφές είναι ότι το νόμισμα είναι ενιαίο, ενώ τα χρέη εθνικά. Τα μέλη της ευρωζώνης λαμβάνουν δάνεια σε ένα νόμισμα όπου δεν ασκούν κανέναν έλεγχο.
Με τον τρόπο αυτό, ανοίγει ο δρόμος στις αυτοεκπληρούμενες προφητείες των αγορών. Εάν δυσπιστούν, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, απέναντι σε μια χώρα, τα κεφάλαια βιάζονται να την εγκαταλείψουν, προκαλώντας κρίση ρευστότητας. Η χώρα αυτή πρέπει τότε να δανειστεί με υψηλά επιτόκια - ή να τεθεί υπό κηδεμονία.
newsonly